آیا غدیر فقط یک واقعة تاریخی است؟
مقدمه:
داستان غدیر، تنها یک واقعة تاریخی، و سرزمین غدیر یک سرزمین گرم و خشک در دامان صحرا نیست! بلکه این رخداد، واقعه‌ای عظیم است که خَلقِ آن در چنین نقطه‌ای، منوط به فرمان الهی بوده است. همان‌گونه که بعثت نبی اکرم به فرمان الهی از درون غاری در دامنة کوه آغاز شده است. غدیر، در عین این که پرچم جاودان هدایت و چشمة زلال ایمان است که پیوسته مؤمنین را در طول تاریخ سیراب کرده، مرزهای تاریخی و جغرافیایی را نیز در نوردیده و بندگان مؤمن خداوند را به یکدیگر متصل کرده است. آری، غدیر، یکی از مهمترین حوادث تاریخ اسلام است که تا کنون بیش از ۱۶۰کتاب مستقل دربارة آن تالیف شده که نشان دهندة حساسیت و سرنوشت‌ساز بودن آن است. و این حماسه به علت اهمیتی که در دین اسلام دارد هرگز کهنه نمی‌شود. که در این مختصر به برخی از دلایل اهمیت آن اشاره می‌کنیم.
اعلام جانشینی امیرمؤمنان و گرفتن بیعت از مردم:
غدیر، نه تنها حادثه‌ای تاریخی نیست، بلکه برنامه‌ای الهی برای استمرار آیین نبوی است که رمز جاودانگی دین اسلام در آن نهفته است. همه می‌دانیم که جانشینی رسول خدا، نقطة اصلی اختلاف بین شیعه و سنی است، که این امر در بیعت گرفتن پیامبر از همگان بر اعتقاد به مسئله جانشینی امیرمؤمنان، در غدیر اتفاق افتاده است. بیعتی که سه روز به طول انجامید تا این که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از همه حاضرین در غدیر بر این مسئله پیمان گرفت. در آنجا علی‌ابن ابیطالب(علیه السلام) به عنوان امیرمؤمنان از جانب خداوند ـ نه از سوی پیامبر ـ به جانشینی رسول خاتم و به پیشوایی امت اسلام منصوب گشت تا همه، همان طور که از پیامبر اطاعت می‌کردند، از او اطاعت کنند و در برابر اوامر و نواهی او تخلف نورزند. آری، خداوند در آیاتی از کتاب مقدس خویش، دستور نصب علی را به پیامبر در واقعة غدیر، این گونه بیان می‌دارد که اهمیت آن را بیش از پیش نشان می‌دهد.
آنجا (سوره مایده آیه ۶۷) می‌فرماید:
((یا أیُّهَا الرَّسوُلُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ..))
((ای رسول! آن چه را (نصب حضرت علی به جانشینی خود) که از سوی پروردگارت بر تو نازل شده (به مردم) ابلاغ کن..))
۲-عظمت غدیر در قرآن کریم به اندازه رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم):
غدیر، اساسِ عقیده بر ولایت امیرمؤمنان و فرزندان معصوم او به عنوان جانشینان پیامبر و نیز خلفای خداوند بر روی زمین است که در قرآن کریم از عظمت ویژ‌ه‌ای برخوردار است. خدای متعال در قرآن، اهمیت این واقعه را چنان بیان می‌دارد که هر مسلمانی را به شگفتی وامی‌دارد. خداوند در کلام خویش، خطاب به پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: که اگر ولایت امیرالمؤمنین را اعلام نکند، همانند این است که زحمات طاقت‌فرسای خود را در جهت انجام رسالت بر باد داده و نبوت خویش را به پایان نبُرده است! و البته، خداوند او را از شرّ کسانی که با این امر مخالف هستند و نمی‌خواهند که علی جانشین پیامبر گردد، محافظت خواهد کرد. آنجا (سوره مایده آیه ۶۷) که می‌فرماید:
((.. وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ..))
((.. و اگر (اعلام جانشینی علی را) انجام ندهی، پس رسالت او را به انجام نرسانده‌ای و خداوند تو را از مردم حفظ می‌کند..))
۳-تأکید پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بر بزرگداشت غدیر:
یکی دیگر از اموری که اهمیت غدیر را به حقیقت جلوه‌گر ساخته و موجب شده تا این واقعه هرگز از اذهان مؤمنین و معتقدین به پیغمبر اکرم خارج نشود، بیانات خود پیغمبر چه در خود غدیر و چه بعد از آن می‌باشد. و نیز آنجا که پیامبر به امیرالمؤمنین وصیت می‌کند که این روز را عید بگیرد. (عوالم ج ۳ ص ۲۱۱) و دستور پیامبر بر این که: حاضران در آن روز، باید پیام غدیر را به غایبان برسانند. و نیز آن که، آن روز را بزرگترین عید امّت اسلام قرار دادند و فرمودند:
((أفْضَلُ أعْیادِ أُمَّتی الْغَدیر)) عوالم ج ۳ ص ۲۰۸
((بزرگترین عید امّت من، عید غدیر است.))
۴-تکامل دین در غدیر:
غدیر، منزلگاهی است برای تکامل آیینی که پیامبر خدا آن را از غار حرا آغاز کرد و در کنار برکة آسمانی این سرزمین، به اوج خویش رساند. و خداوند نیز نعمت جاودانه خویش، یعنی اسلام را که تا آن هنگام به وسیلة پیامبر به مردم رسانده بود در این واقعه کامل کرده و پرچم پیروز آن را به علی می‌سپارد تا دین را به او کامل کند و بدین ترتیب جانشین پیامبر در تمام امورات دین و دنیای مردم شود و حاکم بر آنها شده، زمام امور را در دست گیرد.
آری! و به راستی همان گونه که پیامبر را خداوند انتخاب می‌کند تا اسلام را از جانب او بیاورد، بر خداوند است که جانشین پیامبر را نیز خود انتخاب نماید تا آیینش را تکامل و استمرار بخشد. و اگر این گونه نباشد اسلام فقط برای دوران حضور پیامبر خوب است و بس؛ و دیگر شرط جاودانگی اسلام از بین خواهد رفت. از این رو است که خداوند دین، بدون ولایتِ جانشین پیامبر را ناقص معرفی می‌کند و در کتاب جاودانه خویش از این حقیقت پرده برمی‌دارد. در آنجا (سوره مایده آیه ۳) که می‌فرماید:
((ألْیَوْمْ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دینًا..))
((امروز (روز غدیر) دینتان را برایتان کامل کردم و نعمتم رابر شما تمام کردم و راضی شدم که دین شما اسلام باشد.))
۵-غدیر محور وحدت مسلمین:
مهمترین نقطة اختلاف بین مذاهب شیعه و سنی، جانشینی پیامبر اکرم است و غدیر از آن رو مهم است، چون می‌تواند اختلاف بین شیعه و سنی را جدای از هر گونه تعصب و کینه از بین بِبَرد و امت یکپارچة اسلامی را هویدا کند. زیرا غدیر و جانشینی امیرمؤمنان واقعه‌ای نیست که فقط شیعیان آن را بیان کرده باشند، بلکه بسیاری از علمای اهل تسنن آن را پذیرفته و بیان کرده‌اند به خصوص، خطبة رسول خدا و حدیث معروف ایشان را که فرمودند:
((ألَسْتُ أوْلی بِکُمْ مِنْ أنْفُسِکُمْ؟.. فَمَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلیٌّ مَوْلاهُ، أَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ..))
((آیا من اولی از خودتان نسبت به خودتان نیستم؟... پس هرکس که من مولای اویم علی مولای او است. خدایا! هرکس که او را دوست دارد دوست بدار و هر که را که با او دشمن است دشمن بدار.))
حدیث مذکور، جزو احادیث متواتر و بلکه فراتر از آن است زیرا از بیش از ۱۱۰ صحابی و ۸۵ تابعی نقل شده است از این رو است که دانشمند مشهور سنی ضیاءُ الدین مُقْبِلی (م۱۱۰۸) می‌گوید: ((اگر بنا باشد حدیث غدیر را (با این همه مدارک) محرز و مسلّم ندانیم، باید قبول کنیم که هیچ واقعه‌ای در دین اسلام قابل اثبات نیست.))(الغدیر ج۱ص۷۰) و یا این که شمس الدین جَزَری(م۷۳۹)، منکِران حدیث غدیر را بی‌اطلاع قلمداد می‌کند. (أسْنیَ الْمَطالب ص۴۸) و به راستی که اگر همه مسلمانان بر این مسئله اتفاق می‌کردند و به حبل متین در غدیر به عنوان ((حبل الله)) چنگ می‌زدند این همه اختلافات که اکنون در میان ایشان رایج است وجود نداشت.
۶-پیام غدیر دعوت به ثَقَلَیْن (کتابَ‌الله و عترت) است:
چگونه، حقیقتی کهنه گردد در حالی که پیوسته به قرآن دعوت می‌کند، و قرآن نیز با آیات زیبای خود، آن را برای همیشه زنده نگاه می‌دارد. مگر پیام غدیر چیزی جز سیمای قرآن واستمرار سنت پیغمبر است که پیوسته و در هر عصری به جانشین پیامبر و حجت خدا اشاره می‌کند. غدیر، هیچ‌گاه در زوایای تاریکِ تاریخ گم نخواهد شد، زیرا همیشه در کنار خود، علمداری دارد که از او محافظت می‌کند و آن هیچ کس نیست جز امام معصوم از جانب خدا. اما غدیر موعودی نیز دارد که تا زمانی که برپا است به او برپا است و به او هم وعده می‌دهد. آری، مهدی(عج)، موعود، منتظَر و پرچمدار اکنون غدیر است. و همه می‌دانند پیام غدیر را درباره او:
((ألا إِنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُروُنِ بَیْنَ یَدَیْهِ، ألا إِنَّهُ الْباقی حُجَّهً وَ لا حُجَّهَ بَعْدَهُ وَ لا حَقَّ إِلّا مَعَهُ وَ لا نوُرَ إِلّا عِنْدَهُ))
((او است که پیشینیان به او بشارت داده‌اند، او است که به عنوان حجت باقی می‌ماند، و بعد از او حجتی نیست. هیچ حقی نیست مگر همراه او، و هیچ نوری نیست مگر نزد او.)) ((از خطبه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در روز غدیر – کتاب اسرار غدیر ص ۱۲۷))
نتیجه:
غدیر یک مسیلة تاریخیِ صِرف نیست، بلکه یک رکن مهم هدایت دینی است. تلاش برای بزرگداشت آن محکم کردن پایة اعتقاد به اسلام و پیامبر است. زنده نگه داشتن آن، برافروختن مشعل هدایت بر سر راه بشریت برای ادامة حیات او است و غدیر برکه‌ای گم در دامان صحرا نیست بلکه همچون رودی خروشان برای هدایت گمگشتگان و تشنگان وادی حقیقت است که پیوسته موج می‌زند و از پس پردة تیرة تاریخ، رنگ آبیِ زیبا و آرامش‌بخشِ خود را می‌نمایاند. پس، چگونه چنین روزی را که خداوند منان بر آن تأکید کرده و نیز پیامبر اکرم آن را بزرگ شمرده و در منشور هدایتِ هستی، قرآن عظیم، از آن یاد شده، از یاد بُرد و رنگ کهنگی و تاریخی به آن زد.
