چرا شیعه غدیر را بزرگ میدارد؟
آیا کارآیی یک امر، تنها کارآیی مادی آن است؟
آیا تاریخی بودن یک رویداد، دلیل بی ارزشی آن است؟
چرا شیعه غدیر را بزرگ می دارد؟
روز ۱۸ ذی الحجه یادآور روزی است که ما شیعیان از آن به عید غدیر یاد میکنیم و در آن روز به شادی و سرور می پردازیم. حتی گروهی مدتها قبل از رسیدن این روز، خود را مهیا می‌کنند تا آیین این عید را پرشورتر از قبل برگزار نمایند و چه بسا هر ساله نیروی عظیم بسیاری از تلاشگران و اندیشمندان صرف انجام امور مربوط به عید غدیر می گردد.
در این راستا گاهی این سؤال مطرح می شود: چرا چنین نیروهایی - که می توانند در پیشرفت مادی کشور و جبران عقب افتادگی آن از قافله ی جهانی موثر واقع شوند - وقت خویش را به برپایی و یادآوری وقایع غدیر می گذرانند؟ به راستی شرح هر ساله ی ماجرای غدیر و پافشاری بر جانشینی بلافصل امیرالمومنین علیه السلام پس از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، تاکنون کدام گره را از میان مشکلات و عقدههای روز افزون و گریبان گیر جامعه ی انسانی یا حد اقل مردم کشورمان گشوده است؟ آیا بهتر نیست کلید فکر خویش را بر قفلهای متعدد و متنوع زندگانی امروز بزنیم و مسائل دیروز را با تفکرات مردم آن روز به حال خود بگذاریم و به آینده چشم بدوزیم؟
این پرسش، پرسش تازه ای نیست و مخالفان تشیع در هر زمان به نوعی این سؤال را در اذهان منتشر کرده اند؛ اما هنوز نیز این پرسش در برخورد نخست ما را به فکر فرو می برد و اندیشه ی ما را در اطراف خود به تکاپو وامیدارد تا قدری درباره ی آن بیندیشم.
مخالفان تشیع این شبهه را در مخالفت با مراسم ارزشمند شیعه به کار میبرند و جالب این جاست که مخالفان اسلام و قرآن نظیر همین شبهه را در مخالفت با دین ابراز می کنند؛ مثلا میگویند: چرا نیروهایی که میتوانند در پیشرفت مادی کشور و جبران عقب افتادگی آن از قافله ی جهانی موثر واقع شوند، وقت خویش را به برپایی مراسم مذهبی، نماز و روزه و خواندن قرآن می گذرانند؟ به راستی دیدار هر ساله ی خانه ی خدا و پافشاری بر حقانیت قرآن، تاکنون کدام گره را از میان مشکلات و عقدههای روز افزون و گریبان گیر جامعه انسانی یا حداقل مردم ایران گشوده است؟!
برای بررسی این شبهه لازم است به دو نکته اشاره کنیم:
۱- کارآیی یک امر،تنها کارآیی مادی آن نیست.
۲- تاریخی بودن یک رویداد، دلیل بی ارزشی آن نیست.
در این جا به مناسبت به بررسی این دو جهت می پردازیم:
کارآیی یک امر تنها کارآیی مادی آن نیست
در وادی علوم، فضای خاصی حاکم است. امروزه در دانشگاه‌های معتبر غرب - که از لحاظ تکنولوژی نیز پیشرفته اند - هنوز فلسفه ی ارسطو و افلاطون تدریس میشود و دانشمندان در آن به بحث میپردازند؛ اما آیا طرح چنین مباحثی است که دستگاههایی را به هیولاهای عظیم صنعتی یا کارخانههایی را به غول های صاحب تکنولوژی بدل کرده است؟ مسلماً خیر! اما می بینیم هنوز اصول و گزارههای افلاطون و ارسطو موضوع درسی دانشجویان است و برای آنها کارآییهای تعریف شده ای دارد.
در هر خانواده، پدر و مادر فرزندان خود را به راستگویی دعوت می‌کنند و دروغ و دروغگویی را زشت می شمرند و فرزندان خود را از آن باز میدارند. آیا این نوع تربیت در زندگی انسانها کارآیی ندارد و آیا این کارآیی مادی است؟
در تمامی جوامع انسانی، مردم آزاری، از امور ناپسند شمرده می شود و همه ی مردم یکدیگر را به یاری مظلوم دعوت می کنند. چه کسی در نقش این توصیههای اخلاقی در اصلاح و تعالی جامعه شک میکند؟ هم چنین کیست که در عدم ارتباط این امور با فتح کره ی ماه و ساخت آیسیهای میکرونی شک کند؟
اکنون از زاویه ای دیگر به کارآیی امور جامعه بپردازیم تا ببینیم آیا همه ی کارآیی ها به کار آمدی مادی محدود می شود؟
در هر خانواده ی مسلمان، حد اقل یک جلد قرآن به عنوان کتاب الاهی و آسمانی دین اسلام موجود است و مسلمانان به تناسب وقت خویش آن را قرایت می کنند؛ در حالی که همگان می دانند که نه تنها قرایت، بلکه حتی تأمل در آن نیز به لحاظ ظاهری هیچ یک از عقب ماندگیهای مادی جوامع اسلامی را جبران نکرده است؛ اما این یک واقعیت است که ما از قرایت قرآن انتظار داریم که ما را هدایت کند و به پروردگار نزدیک کند و این را مهم ترین و متعالی ترین ارزش می دانیم که هرگز مادیات با آن قابل مقایسه نیست.
از جمله موضوعاتی که در گذشته ریشه دارد و در آینده نیز نقشی تعیین کننده ایفا می کند حقیقتی است به نام معاد. روز محشر و ویژگیهای آن از مسایلی است که در قرآن آمده است و آن چنان اهمیتی دارد که همه ی ما را بی درنگ متوجه خود می سازد و همه ی ما سعی می کنیم به گونه ای عمل کنیم که آتش دوزخ پروبال ما را نسوزاند. خواندن آیات معاد و نیز روایات پیامبرصلی الله وعلیه وآله در کیفیت معاد، آیا ما را مشغول امری نمیکند که از یک سو در گذشته ریشه دارد و از سوی دیگر هیچ نقشی در پیشرفت علمی و فنی ما ندارد؟ با این همه، مگر نه ما باز هم قاطعانه برای آن ارزشی قایلیم؟ نقش معاد و کارآیی آن در جهت گیری رفتارهای ما مسلمان ها یک واقعیت انکار ناشدنی است که انکار آن ما را از دایره ی اسلام بیرون میبرد. با این وصف، این کارآیی قطعا مادی نیست. مثال های فوق نشان میدهد اصولا غلط است که کارآیی یک امر و ارزش آن را به کارآیی مادی آن منوط بدانیم و لذا به تخطئه ی ارزشهای دینی بپردازیم.
تاریخی بودن یک رویداد دلیل بی ارزشی آن نیست.
اگر هر یک از ما در باب چیستی اسلام مورد پرسش واقع شویم، در مقام بیان، ماجرای آغاز اسلام و دعوت پیامبرصلی الله وعلیه وآله را بازگو می کنیم و در صدد شرح مفاهیم آیین خدا برمی آییم. روشن است که ما با سخن گفتن از پیدایش اسلام، در سرای گذشته قدم نهاده ایم و پیدایش دین امروز خود را در گذشته ریشه یابی کرده و به آن پرداخته ایم. آیا این بازگشت به تاریخ و این پرداخت منطقی، امری عبث و بیهوده و نارواست؟!
در میان وقایع تاریخی نیز به اموری برمی خوریم که هر چند کارآیی مادی ندارد، به طور جدی مورد توجه ملتهای دنیا بوده و ارزش خاص خود را دارند. همه ی ما ایرانی هستیم و به حدود و ثغور کشور خود حساس. به راستی کدام یک از ما میپذیریم که یکی از کشورهای همسایه بخشی از خاک کشورمان را جزو قلمرو خود محسوب کند و خطوط مرزی را به سود خود جا به جا سازد؟
بزرگداشت غدیر
آن چه شیعه در باب غدیر بیان میکند نیز، چنین ویژگیهایی دارد. شیعه از آن رو غدیر را بزرگ می دارد و آن را عزیز و سعید می شمرد چون معتقد است هر چند غدیر امری تاریخی است و وقوعش در گذشته است، اما بیانگر حقیقتی است که هرگز از متن اسلام جداشدنی نیست و آن مسأله امامت و ولایت است. این مسأله پایه ی مهم دین اسلام است و دین و دنیا را زیر پوشش دارد، لذا مربوط به همه ی زمان ها و همه ی مکان هاست.
مگر نه این است که رسول خدا صلی الله وعلیه وآله در غدیر خم امیر المومنین علیه السلام را به عنوان امام و ولی پس از خود معرفی می کنند و می فرمایند:
این علی بن ابی طالب علیه السلام برادر، وصی و جانشین من و امام بعد از من است.... او صاحب اختیار شما بعد از خدا و رسولش است.(۱)
باری پیامبر اسلام صلی الله وعلیه وآله این کلمات را در روز غدیر بیان کرده است. همان غدیری که همیشه نام آن ولایت امیرالمومنین علیه السلام را در ذهن تداعی می کند. قطعیت وقوع غدیر کمتر از قطعیت وقوع بعثت پیامبرصلی الله وعلیه وآله نیست و مدارک تاریخی آن در جای جای کتب تاریخی به وفور به چشم می خورد.
آیا این سخن ما را بر آن نمی دارد که توجه ویژه ای به غدیر کنیم، روزی که پیامبر فردی را از سوی خدا تعیین فرمود و اطاعتش را بر عرب و عجم و کوچک و بزرگ و سفید و سیاه واجب داشت. پیامبر صلی الله وعلیه وآله در روز غدیر، فرمان علی علیه السلام را نافذ دانست و مخالفش را ملعون شمرده و هواداران و پیروانش را آمرزیده خواند. رسول خدا صلی الله وعلیه وآله او را پس از خود، برترین مردم از زن و مرد معرفی و صفات فراوان او را بیان فرمود. امام علی علیه السلام نگه دارنده ی علم نبی و جانشین آن حضرت در تفسیر قرآن است. او پیشوای هدایت است و آن کسی است که جزای دشمنش لعنت و غضب خداوندی است. این همه بخشی از اوصافی است که پیامبر اکرم صلی الله وعلیه وآله در معرفی امیر المؤمنین علیه السلام بیان داشته اند.(۲)
و اکنون...
آیا تلاش برای شناخت امام علیه السلام و شناساندن حضرت به دیگران، محکم کردن پایه ی اعتقاد به اسلام و پیامبر نیست؟ و اکنون که او را شناختیم و دریافتیم که علی بن ابی طالب علیه السلام امام الاهی است، آیا نباید روزی را که پیامبر بزرگ با معرفی او هدایت خویش را به اوج رساند بزرگ بداریم؟
خطبه ی امیر المؤمنین علیه السلام در بزرگداشت غدیر
در بزرگداشت غدیر احادیث بسیاری از اهل بیت علیهم السلام نقل شده است. برای نمونه، به بخشی از خطبه ی غدیریه ی امیر مؤمنان علیه السلام اشاره می کنیم:
...رحمت خدا بر شما باد! پس از پایان این تجمع به خانه ها برگردید و به خانواده ی خود وسعت و گشایش دهید. به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانیتان کرده است، سپاس گویید... از نعمت الاهی به یکدیگر هدیه دهید؛ آن گونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است.
نیکی در این روز ثروت را میافزاید و عمر را طولانی می کند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز موجب لطف خدا میشود. تا می توانید، در این روز... خرج خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقات ها شادمانی و سرور نمایید.(۳)
از این رو، معلوم میگردد که نمی توان بزرگداشتن غدیر را پرداختن به امری ناکارآمد و بیحاصل و بیهوده خواند؟
اکنون، آیا - خدای ناکرده! - بیهوده خواندن این اهتمام و بزرگداشت، جز ارج ندانستن انتخاب الاهی و بیان نبوی است...؟!!
آری، بزرگ دانستن غدیر مبتنی بر بیان خاندان وحی اهل بیت علیهم السلام است و این بزرگداشت - حتی اگر به ظاهر کارآیی مادی نداشته باشد - به یقین تقرب الاهی را به دنبال خواهد داشت تاریخی بودن موضوع غدیر نیز به هیچ وجه از اهمیت آن نمی کاهد.
پی نوشت ها:
۱- خطبه ی غدیر؛ ر.ک. الاحتجاج ۱/۶۶؛ بحار الانوار ۳۷/۲۰۱
۲- خطبه غدیر
۳- مصباح المتهجد ۵۲۴/
سایت فطرت
