شبهه:
در نهج البلاغه سخن از - وصایت و وصیت - و وصی بودن علی بن ابی طالب علیهالسلام آمده است و این گونه واژهها تنها در سخنان سید رضی است و قبل از او به کار نمیرفته و این خود دلیل آن است که نهج البلاغه به علی بن ابی طالب علیهالسلام نسبت داده شده است و از سخنان او نمیباشد. - اثر التشیع فی الادب العربی ص ۵۶ و الاسام علی تالیف احمد زکی صفوت ص ۱۳۱.
پاسخ:
موضوع وصیت کردن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و وصی بودن امیر المومنین علی بن ابی طالب علیهالسلام موضوع مشهوری است میان مردم قبل از زمان سید رضی رحمه الله و پس از آن زمان.
و در اغلب کتب تفسیر و حدیث و تاریخ و کلام و شعر از آن نام برده شده است و موضوعی نیست که بر کسی پوشیده باشد.
علامه امینی قدس سره در یازده جلد کتاب الغدیر شعراء را از زمان خود رسول اکرم صلی الله علیه و آله تا این زمان گردآوری کرده و حدیث غدیر متواتر میان شیعه و اهل سنت - و مورد قبول تمام مسلمانان - یکی از قویترین ادله وصی بودن علی علیهالسلام است.
اگر در اسلام بر هر مسلمان لازم است، نسبت به مال و ثروت و دیون خود وصیت کند و وصی تعیین نماید - تا آنجا که در صحیح بخاری (ج ۳ ص ۲) و صحیم مسلم (ج ۴ ص ۱۰) آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
((هیچ مسلمانی - اگر ثروتی داشته باشد - حق ندارد دو شب بر او بگذرد مگر آنکه وصیتش را نوشته و نزدش باشد)).
و در صحیح مسلم افزود: ابن عمر گفت: از آن زمانی که این حدیث را از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم شبی بر من نگذشت مگر آنکه وصیتم نزدم بود.
پس چرا وصیت را نسبت به خلافت پیامبر صلی الله علیه و آله و شریعت ماندگار اسلام و آنچه موجب تامین سعادت دنیا و آخرت مسلمانان است انکار کنیم بویژه آنکه مردم قدرت تشخیص و انتخاب آن فرد صالح و شایستهی جانشینی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را که رسول خدا و آورنده دین خداست را ندارند و این خداست که حجت خود و ولی خود را معرفی میکند نه مردم. پس بناچار باید رسول الله صلی الله علیه و آله با انتخاب خدای متعال که ((علام الغیوب)) است جانشین و خلیفه پس از خود را تعیین کند و امامانی (همچون خود پیامبر اسلام) معصوم از هرگونه گناه و خط تا روز قیامت پرچمداران اسلام و مفسران قرآن و مبینان احکام الهی و شریعت آسمانی بوده باشند.
آیا معقول است گفته شود ابوبکر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مصالح امت اسلامی آگاهتر بوده لذا وصیت کرد که عمر پس از او خلیفه مسلمانان باشد؟
آیا ممکن است بگوییم ((عایشه)) ام المومنین از رسول خدا صلی الله علیه و آله نسبت به مصالح مسلمانان دلسوزتر بوده لذا به عبدالله بن عمر میگوید:
فرزندم سلام مرا به پدرت برسان و به او بگو امت محمد را بدون سرپرست نگذارد و کسی را به جانشینی خود تعیین کند چونکه من میترسم اگر آنها را به حال خود رها سازد، دچار فتنه و آشوب شوند.
((الامامه و السیاسه)) تالیف این قتیبه دینوری، ج ۱ ص ۲۲.
آیا عبدالله بن عمر مثل ترک جانشین را بهتر از رسول خدا صلی الله علیه و آله میداند؟
ابن سعد در (طبقات ج ۳ ص ۲۴۹) از عبدالله بن عمر نقل میکند که به پدرش گفت:
کسی را به جانشینی خود تعیین کن، عمر گفت: چه کسی را خلیفه خود بگردانیم؟ عبدالله گفت: تلاش کن کسی را پیدا کنی تو که خدای آنها نیستی؟ آیا این چنین نیست که اگر تو سرپرست زمینهای کشاورزی خود را فرا خوانی، آیا دوست نداری کسی را به جانشینی خود بگمارد تا زمانی که به آنجا بازگردد؟! لذا عمر تصمیم گرفت شورای شش نفری جهت انتخاب رهبر تشکیل دهد!
آیا معاویه بن ابی سفیان ترس آن را دارد که امت محمد را همچون گوسفندان بدون شبان رها کند، و لذا به جانشینی یزید وصیت میکند؟ ولی رسول خدا صلی الله علیه و آله نسبت به آینده امت خود بی تفاوت بود و این ترس را نداشت؟ ((تاریخ طبری، ج ۶، ص ۱۷۰)).
آیا ممکن است، رسول خدا صلی الله علیه و آله اسلام نوپا و امت مسلمان را رها ساخته باشد و آنان را همچون گوسفندان بودن شبان به حال خود واگذاشته باشد؟
شاید این امور را آنهم تحت شرایط خاص و ویژه ای محال و ناممکن ندانیم ولی وقتی به واقعیت تاریخ مینگریم مشاهده میکنیم که رسول خدا صلی الله علیه و آله این انتصاب را به روشنی انجام داده اند به فرمان خدا وصیت کرده و جانشین خود را تعیین نموده.
خداوند متعال به رسولش میفرماید:
یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته....
((ای پیامبر آنچه از جانب پروردگار به سوی تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنی پیامش را نرساندهای و خدا تو را از گزند مردم نگاه میدارد...)) - سوره مایده، آیه ۶۷.
اگر بخواهیم در اینجا احادیثی را که در مورد وصیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی بن ابی طالب علیهالسلام آمده است ذکر کنیم و در این باره به تفصیل سخن گوییم از مسیر نوشته خود فاصله گرفته ایم ولی به عنوان نمونه به ذکر یک حدیث اکتفا میکنیم:
ابن شهر آشوب در ((مناقب آل ابی طالب)) ج ۳ ص ۴۷ به نقل از کتاب ((الولایه)) تالیف محمد بن جریر طبری روایت میکند که سلمان فارسی گفت:
به رسول خدا صلی الله علیه و آله گفتم یا رسول الله هیچ پیامبری نبوده جز آنکه وصی و جانشین داشته، پس وصی و جانشین شما کیست؟ فرمود: وصی و خلیفه من و بهترین کسی که من پس از خود به جا میگذارم آنکه دیون مرا میپردازد و به وعدههای من عمل میکند (اگر به کسی وعده دادهام که به او چیزی را بدهم او آن را خواهد داد) علی بن ابی طالب است.
محقق ارجمند جناب آقای سید عبدالزهراء حسینی خطیب در کتاب ارزشمند ((مصادر نهج البلاغه و اسنانیده)) (ج ۱ ص ۱۴۲ - ۱۶۲) بیش از هفتاد حدیث از کتابهای سنی نقل کرده که در آن لفظ وصی و وصایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی بن ابی طالب علیهالسلام آمده است:
و همچنین علامه امینی قدس سره در کتاب معتبر ((الغدیر)) نام دهها کتاب را که تالیف برخی از آنها پیش از تولد سید رضی رحمه الله بود، از قرن اول هجری تاکنون به نام ((الوصیه)) و ((الولایه)) تالیف شده ذکر نموده است.
آیا بعد از این همه احادیث اشعار و کتاب‌هایی که قبل از زمان سید رضی رحمه الله و پس از آن پیرامون وصیت پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است هیچ عاقلی به خود اجازه میدهد که چنین شبههای را مطرح کند و بگوید: نهج البلاغه سخنان سید رضی است چونکه او اول کسی است که از وصیت پیامبر صلی الله علیه و آله به علی بن ابی طالب علیهالسلام سخن گفت)). بنابراین این شبهه نیز ناتمام است.
البته پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با وصی و جانشین خود این عهد و پیمان را بسته بود که آماده پیمان شکنی و خیانت امت باشد و اینکه امامت او را نخواهند پذیرفت.
خطیب بغدادی در تاریخ بغداد (ج ۱۱ ص ۲۱۶) به سند خود از امیر المومنین علیهالسلام نقل کرده که فرمود:
((مما عهد ان النبی صلی الله علیه و آله ان الامه ستغدر بک من بعدی))
((از آنچه پیامبر با من عهد کرده است که پس از من به تو خیانت خواهد شد))
حاکم و مستدرک ج ۳ ص ۱۴۰ - ۱۴۳
پس از نقل این حدیث آن را صحیح شمرده است و حدیث آن را صحیح شمرده است و حدیث دیگری را نقل کردهاند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیهالسلام فرمود: ((پس از من مشکلات فراوانی خواهی داشت علی علیهالسلام گفت آیا دینم سالم خواهد بود؟ فرمود: ((آری همراه با سلامت دینت میباشد)) حاکم و ذهبی این حدیث را صحیح شمردهاند.
علامه امینی رحمه الله در ((الغدیر)) ج ۷ ص ۷۳، از ((کنوز الدقایق)) تالیف مناوی ص ۱۸۸ نقل کرده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیهالسلام فرمود: یا علی پس از من تو گرفتار خواهی شد ولی با آنان نجنگ.
برای اطلاع بیشتر به کتابهای ذیل مراجعه شود: ((المراجعات)) تالیف سید شریف الدین ((اصل الشیعه و اصولها)) تالیف کاشف العظاء ((عقاک الامامیه)) تالیف محمد رضا مظفر، ((ثم اهتدیت)) تالیف تیجانی و...
//
سایت فطرت
